به گزارش قدس آنلاین، کشورما جایگاه هشتم تنوع در محصولات صنایع دستی و رتبه ۳۱ صادرات این کالاها را درجهان به خود اختصاص داده است. از همین رو تصمیم سازان این عرصه امید دارند که تا پایان برنامه ششم توسعه، رقم ۲۵۰ میلیون دلاری حاصل از صادرات صنایع ‌دستی را به یک میلیارد دلار افزایش دهند. البته این توقع در پرتو همت و قابلیت‌های هزاران صنعتگر وهنرمند ایرانی خواسته غیرممکن نیست چراکه بنا بر پیش بینی‌های صورت گرفته، فعالیت‌های صنایع دستی در جهان چشم انداز روشنی خواهد داشت به طوری که طی سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۲ این حوزه رشد ۲۱ درصدی را تجربه خواهد کرد.

*ضرورت حمایت‌های هدفمند

درحال حاضر حدود ۶۵۰ رشته صنایع دستی درجهان وجود دارد که سهم کشور ما از این موارد به بیش از ۳۰۰ رشته می‌رسد که حتی برخی ازرشته‌های این حوزه فقط خاص کشور ما بوده و در سایر جوامع دیده نمی‌شود. از همین رو توجه به صنایع دستی و فعالان این عرصه می‌تواند محور مؤثری در تقویت روند توسعه جامعه به شمار آید. البته این انتظار زمانی برآورد می‌شود که به خواسته‌ها و مطالبات فعالان این حوزه نیز اهمیت کافی داده شود.

استاد بهروز سیف اللهی که رشته نقاشی و نگارگری روی چرم را به روش استاد و شاگردی با کمک و راهنمایی استادانی چون استاد شاهرخ شهبازی فراگرفته و طی ضمن تدریس و آموزش این رشته آثار بسیاری را در قالب‌های کاربردی و فاخر خلق کرده و در نمایشگاه‌های داخل و خارج از کشور ارائه کرده است به تشریح مطالبات پیشکسوتان این عرصه پرداخته و می‌افزاید: پیشکسوتان هنرهای سنتی و صنایع دستی کشور به منزله سرمایه‌های تکرار نشدنی و ماندگار این مرز و بوم بوده و همواره آثار بی بدیلشان زینت بخش موزه‌های کشور و حتی موزه‌های سراسر جهان بوده و هست و حال که در جمع ما هستند و به آن‌ها دسترسی داریم باید از وجود پربار و پر برکتشان بهره گرفته و فرصت حضور این گنج‌های بیکران هنر و فرهنگ را برای هنرجویان و دانشجویان مشتاق این حوزه هرچه بیشتر فراهم کنیم. بنابراین معتقدم مراکز فرهنگی و هنری کشور بویژه در سطوح عالی باید از هنر و داشته‌های این بزرگان بیشترین بهره را جسته و شرایط مطلوبی را مهیا سازند تا این عزیزان با طیب خاطر به خلق آثار فاخر پرداخته و همزمان به آموزش شاگردان ممتاز برای فردای کشور بپردازند؛ اما صد افسوس که بسیاری از این استادان همچون سایر هنرمندان این حوزه درگیر مشکلاتی همچون بیمه تأمین اجتماعی، کارگاه‌های استیجاری و در نهایت رکود بازار و نبود بازارهای بالقوه آثارشان هستند.

استاد سیف اللهی خاطرنشان می‌کند: هنرمندان صنایع دستی به عنوان حافظان فرهنگ و هنر و صنایع دستی و سنتی کشور نیازمند حمایت‌ها و مشوق‌های لازم از سوی دولت و مسئولان امر هستند. البته حمایت‌های اینچنینی باید هدفدار، تابع شرایط خاص و در سطوح مختلف و دارای راهکارهای خاص خود باشد. به این ترتیب در خصوص حمایت‌های مورد نیاز در حوزه صنایع دستی بر این باور هستم که این حمایت‌ها با توجه به میزان تولید، کیفیت تولید، کمیت تولید، تعداد نیروهای شاغل در کارگاه و در نهایت تیراژ فروش قابلیت تخصیص یابد. چنانکه ممکن است در مواردی حضور هنرمند در نمایشگاه و بازارچه‌های رایگان حمایتی مناسب برای آن بخش تلقی شود یا در جایی دیگر بهره‌گیری از پاره‌ای از معافیت‌ها در کارگاه هایی با تعداد پرسنل بالای سه نفر و در کلان ماجرا در کارگاه هایی با توان تولید بالا و پتانسیل‌های صادراتی حمایت در قالب معافیت‌های گمرکی و تسهیل در امر صادرات صورت بگیرد.

*دردسرهای گرانی مواد اولیه

امروزه حدود ۷۵ درصد صنایع دستی کشورحاصل توانمندی بانوان این سرزمین است.

«سیده خدیجه جعفری» استاد رشتی‌دوزی که در سال‌۹۳ دو اثر هنری وی به ثبت جهانی یونسکو رسیده، یکی از همین بانوان سختکوش است.

وی با اشاره به سوابق هنری خود می‌گوید: ۳۰ سال است که به این رشته می‌پردازم در واقع رشتی دوزی رو به فراموشی می‌رفت که توانستم با تغییر در طرح‌ها و به کارگیری رنگ‌های متنوع این هنر بومی را احیا کنم. همچنین طی این سال‌ها به بسیاری از افراد این هنر سنتی را آموزش دادم، چنانکه درحال حاضر ۷۰ نفر همراه من به تولید آثاری در این رشته مشغولند که همه نیز بیمه هستند.

وی درادامه به تشریح مشکلات خود پرداخته ومی افزاید: از مسائل قابل توجه هنرمندان این حوزه گران شدن مواد اولیه است چنانکه ابریشم از ۴۵۰ هزار تومان درسال گذشته به ۷۳۰ هزارتومان رسیده و در واقع بیش از۳۰۰ هزار تومان افزایش قیمت داشته است. همچنین حدود چهار سال است که تنها شرکت تولید کننده ماهوت درکشور ما به دلیل مسائلی تعطیل شده و باید این پارچه از خارج وارد شود. از همین رو قیمت یک متر ماهوت که در سال گذشته۴۳ هزار تومان بوده، حال به ۶۳ هزارتومان رسیده که همین پارچه هم با دشواری پیدا می‌شود. بنابراین فعالان این رشته ناگزیرند از پارچه «فوتر» استفاده کنند که این مسئله باعث دشواری تولید شده است. مسئله دیگر اینکه طی سال‌های اخیر برای شرکت در نمایشگاه‌ها باید هزینه پرداخت که این امر مشکلاتی را برای هنرمندان بخصوص فعالان حوزه «سوزن دوزی» ایجاد کرده چرا که پیش از این حتی با رایگان بودن غرفه‌ها نیز نمی‌توانستند درآمد چندانی از نمایشگاه‌ها کسب کنند.

*نمایشگاهی برای پرکردن فهرست گزارش کار

استاد ماجد شهریاری که اواخر سال گذشته، توانست در دومین دوره از جشنواره صنایع دستی فجر نشان ملی سرو زرین را کسب کند و از دیگر افتخارات وی ساخت «در باب القبله حرمین عسکرین» است، درباره جدی‌ترین چالش‌های فعالان این حوزه می‌گوید: با وجود تنوع آثار صنایع دستی در کشور ما مسئله بازار یابی مقوله مؤثری در حوزه هنرهای سنتی به شمار می‌آید چراکه امروزه مسائل اقتصادی نقش قابل تأملی بر عرصه‌های گوناگون ازجمله امور فرهنگی وهنری همانند صنایع دستی دارد این درحالی است که هنوز دراین زمینه به شرایط مطلوب نرسیده‌ایم.

وی تصریح می‌کند: برگزاری نمایشگاه‌ها نیز نتوانسته راه حلی برای این قضیه باشد زیرا اغلب این برنامه‌ها تنها برای ارائه گزارش است.

*ایده‌های بزرگ بدون حامیان مادی ومعنوی

چندی پیش همزمان با بزرگداشت حکیم فردوسی شاهد رونمایی هجده تصویر از نسخه نفیسی از شاهنامه دوران تیموری بودیم که با بهره گیری ازنقاشی روی شیشه تصویرگری شده بود.

معصومه کریمیان مدیر این پروژه درباره مسائل حوزه فعالیت خود می‌گوید: علاوه بر مسائل مادی ضرورت حمایت‌های معنوی ازهنرمندان نیز قابل تأمل است. زیرا در بسیاری از مواقع نه تنها از هنرمندان بخصوص جوان‌ترها حمایتی صورت نمی‌گیرد که با سنگ اندازی و یا حتی به نام خود زدن آثار موجب بی انگیزگی آن‌ها می‌شوند. این درحالی است که عرصه صنایع دستی آن قدر گسترده و متنوع هست که برای همه فعالان وایده‌های آن‌ها جا داشته باشد.

*دست‌های جوان‌ترها در انتظار دست‌های یاریگر

بی‌شک هر ایرانی از توانایی کافی برای خلاقیت در عرصه فرهنگ وهنر این سرزمین برخوردار است، اما اغلب افراد بخصوص جوان‌ترها با شک وتردید به این وادی وارد می‌شوند. به راستی در شرایط اقتصادی فعلی این حوزه می‌تواند نیازهای اقتصادی فعالان را تأمین کند؟

کریمیان درپاسخ می‌گوید: به هیچ وجه یک هنرمند نمی‌تواند به درآمد حاصل از هنر خود تکیه کند چرا که معلوم نیست بتواند آثار خود را به فروش برساند. ازهمین رو هنرمندان یا اقدام به خلق این چنین آثار نفیسی نمی‌کنند و یا در همان پروژه اول ناامید می‌شوند و ادامه نمی‌دهند.

سیده خدیجه جعفری نیز اظهار می‌کند: هنرمندان جوان رشتی بافی اغلب قادر به فعالیت نیستند چراکه هنوز در بازار شناخته شده نبوده و ازهمین رونمی توانند سفارش‌های کافی و مقرون به صرفه بگیرند. بنابراین به دلیل مصالح اقتصادی ترجیح می‌دهند همچنان درکنار هنرمندان پیشکسوت فعالیت کنند.

استاد سیف اللهی اما نظری دیگری داشته و تأکید می‌کند: صنایع دستی و هنرهای سنتی کشور با وجود بیش از ۳۰۰ رشته در زمینه‌های متنوع بازار، مناسب و جذابی برای اشتغال جوانان کشور دارد زیرا این حوزه علیرغم سایر بخش‌های صنعتی کشور، نیازمند سرمایه گذاری گسترده مالی نبوده و با اندک سرمایه‌گذاری اولیه دارای ظرفیت‌های مناسبی در زمینه جذب و اشتغال قشر جوان کشور است. البته در مراحل بعدی شاغلان جوان این حوزه نیازمند حمایت‌های دولتی بویژه در بخش هایی همچون؛ بیمه تأمین اجتماعی، بازارهای بالقوه فروش در قالب بازارچه‌های ثابت و فصلی و همچنین تسهیلات کم بهره بانکی هستند.

چه باید کرد؟

بی گمان بقا و مانایی صنایع دستی و فراهم ساختن بستر رقابت در این عرصه با حمایت های مالی و معنوی از فعالان آن میسر است.

برای تحقق این مهم باید در پی راهی بود تا مشکلاتی همچون عدم برخورداری از بیمه تأمین اجتماعی، مشکلات حضور در نمایشگاه های داخلی و خارجی، بهره مندی از معافیت ها در کارگاه های بیش از سه نفر، معافیت های گمرکی و تسهیل در صادرات صنایع دستی با وضع قوانین در این خصوص از پیش روی هنرمندان و صنعتگران این بخش برداشته شود.

علاوه بر این باید زمینه ای را فراهم ساخت تا آموزه های پیشکسوتان هنرهای سنتی و صنایع دستی کشور از طریق مدارس، دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی به هنرجویان و دانشجویان منتقل گردد.

با تحقق راهکارهایی اینچنین می توان بارقه های تعالی جایگاه هنرهای فاخر سنتی را در آینده شاهد بود.